MIKRO RNKLARNING YURAK-KON TOMIR KASALLIKLARI RIVOJLANISHIDAGI AHAMIYATI

Ushbu maqolada mikro RNK (miRNA) molekulalarining gipertenziya kasalligining patogenezida va diagnostikasidagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Mikro RNKlar gen ekspressiyasini tartibga solish orqali tomir tonusi, yallig‘lanish, tomirlarning qayta shakllanishi va hujayra darajasidagi stress reaksiyalarini boshqarishda muhim rol o‘ynaydi. Tadqiqotda gipertenziya bilan kasallangan bemorlarda mikro RNK profillarining o‘zgarishlari, jumladan miR-21, miR-126, miR-155 va miR-217 darajalaridagi o‘zgarishlar tahlil qilinadi. Ushbu molekulalar gipertenziyaning molekulyar mexanizmlari, jumladan angiotenzin II va endotelinning ishlab chiqarilishi bilan bog‘liq bo‘lgan yo‘llarni tartibga solishda ishtirok etadi. Mikro RNKlarning barqarorligi va ularning qon zardobida aniqlanish imkoniyati ularni erta diagnostika va kasallik kechishini bashorat qilishda potentsial biomarker sifatida ilgari surmoqda. Bundan tashqari, miRNA modulyatsiyasiga asoslangan yangi terapevtik strategiyalar, ayniqsa miR-21 ni inhibitsiyalash orqali yallig‘lanishni kamaytirish va tomir fibrozining oldini olish mumkinligi ko‘rsatilgan. Tadqiqot COVID-19 dan keyin gipertenziya bilan og‘rigan 300 nafar bemor va sog‘lom 150 nafar ko‘ngilli ishtirokida o‘tkazilgan bo‘lib, mikro RNK ekspressiyasidagi jiddiy farqlar aniqlangan. Xususan, miR-21 darajasi 85% ga oshgan, miR-126 esa 52% ga kamaygan. Ushbu o‘zgarishlar endotelial disfunktsiya va yallig‘lanish jarayonlari bilan bog‘langan. Klinik modelda miR-21 ga qarshi antagomiRlar arterial bosimni 18% ga kamaytirgan va tomir qattiqligini yaxshilagan. Ushbu natijalar miRNA asosidagi terapiya gipertenziyaning post-COVID murakkabliklarini yengillashtirishda istiqbolli yo‘nalish ekanligini ko‘rsatadi. Maqola kardiologlar, molekulyar biologlar va klinik diagnostika mutaxassislari uchun dolzarb bo‘lib, miRNA texnologiyalarining klinik amaliyotga joriy etilishi yo‘lida ilmiy asos yaratadi.

Kalit so‘zlar: Mikro RNK, gipertenziya, biomarker, diagnostika, patogenez, tomir remodellasiyasi, mo‘ljallangan terapiya