QISHLOQ XO‘JALIGI TARMOG‘INING O‘ZBEKISTON IQTISODIYOTIDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI
Abstract
O‘zbekiston, qishloq xo‘jaligi, iqtisodiyot, eksport, diversifikatsiya, innovatsiyalar
References
QISHLOQ XO‘JALIGI TARMOG‘INING O‘ZBEKISTON IQTISODIYOTIDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI
Akbarov G‘ayratjon Odiljon o‘g‘li
Northumbria University bitiruvchisi
Kalit so‘zlar: O‘zbekiston, qishloq xo‘jaligi, iqtisodiyot, eksport, diversifikatsiya, innovatsiyalar
Kirish. O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining yirik tarmoqlaridan biri qishloq xo‘jaligi hisoblanadi.Bugungi kunda qishloq xo‘jaligi sohasining Mamlakatimiz yalpi ichki mahsuotida ham salmoqli o‘rin egallagan.Mamlakat YaIM umumiy hajmining 26- 30 % shu tarmoqning ulushiga tog‘ri keladi.Mamlakatimiz iqtisodiyoti uchun zarur bo‘lgan erkin harakatdagi qattiq valyuta tushumining yarmidan ko‘prog‘I shu tarmoq mahsulotlarini eksport qilishdan olinadi. Aholining yarmidan ko‘proq qismi qishloqlarda yashaydi.Xalqimizning turmush darajasi,inson resurslarining katta bir qismini ish bilan ta’minlashi qishloq xo‘jaligi bilan bo‘gliq. Bugungi kunda iqtisodiyotda band bo‘lgan mehnat resurslarining 28% dan ko‘prog‘I qishloq va o‘rmon xo‘jaligida faoliyat ko‘rsatadi.Shu sababli ham qishloq xo‘jaligi sohasiga bo‘lgan e’tibor keying yillarda katta bo‘lmoqda.
Qishloq xo‘jaligi har bir mamlakat iqtisodiyotida muhim rol o‘ynaydi, chunki u aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlaydi va boshqa sanoat tarmoqlari uchun xomashyo yetkazib beradi. O‘zbekiston ham qishloq xo‘jaligiga boy hudud bo‘lib, bu soha iqtisodiyotning yetakchi sektorlaridan biri hisoblanadi. Aholining katta qismi shu tarmoqda band, va qishloq xo‘jaligi mamlakat eksportining muhim qismini tashkil qiladi. Ushbu maqolada qishloq xo‘jaligining O‘zbekiston iqtisodiyotidagi o‘rni va ahamiyati ilmiy manbalar va statistik ma’lumotlar asosida tahlil qilinadi.
Adabiyotar tahlili. Tadqiqot davomida O‘zbekistonning qishloq xo‘jaligi sohasiga oid ilmiy adabiyotlar, Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari va xalqaro tashkilotlarning iqtisodiy hisobotlari tahlil qilindi. Shuningdek, qishloq xo‘jaligiga oid siyosiy islohotlar va davlat dasturlari ko‘rib chiqildi. Tadqiqot metodologiyasi sifatida iqtisodiy tahlil va qiyosiy metodlar qo‘llanildi, bu orqali tarmoqning umumiy iqtisodiy rivojlanishga ta’siri baholandi.
Natija. O‘zbekiston iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi yetakchi o‘rin egallaydi. O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi yalpi ichki mahsulot (YaIM) ning 25-30% ni tashkil qiladi. Ushbu tarmoqda mehnat qilayotgan aholining ulushi 2023-yil statistik ma’lumotlariga ko‘ra 26% dan ortiqni tashkil etdi. O‘zbekistonda yetishtiriladigan paxta va g‘alla mahsulotlari asosiy eksport tovarlaridan biridir, shu bilan birga, meva-sabzavot eksporti ham jadal rivojlanmoqda. Davlat tomonidan paxtachilikni modernizatsiya qilish va dehqonchilikda innovatsiyalarni joriy qilishga qaratilgan islohotlar bu sohaning samaradorligini oshirishga qaratilgan. O‘zbekiston hukumati tomonidan 2019-yilda "Paxtachilik va g‘allachilikni optimallashtirish" dasturi ishlab chiqildi, bu orqali paxta yetishtirish maydonlari qisqartirilib, o‘rniga qishloq xo‘jalik mahsulotlarining diversifikatsiyasi kuchaytirildi.
Asosiy qismi. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi tarmog‘ining iqtisodiyotdagi o‘rnini mustahkamlashda bir nechta omillar muhim rol o‘ynaydi. Avvalo, suv resurslari va yer unumdorligidan samarali foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Qishloq xo‘jaligi sektori O‘zbekistonda bandlik darajasini oshirish va qishloq aholisining turmush darajasini yaxshilashda katta rol o‘ynaydi. Shuningdek, yangi texnologiyalarni joriy qilish, agrar sohadagi ta’lim va kadrlarni tayyorlash bo‘yicha loyihalar sohaning rivojlanishini ta’minlashda muhimdir. Biroq, tarmoqda hali ham ba’zi muammolar mavjud, masalan, suv resurslarining yetarli darajada boshqarilmasligi, yerlarning sho‘rlanishi va moliyaviy resurslarning cheklanganligi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining raqobatbardoshligini cheklab kelmoqda.
Xulosa. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi tarmog‘i mamlakat iqtisodiyotining ustuvor sohalaridan biridir. Ushbu sektor mamlakatning ichki oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlaydi, aholi bandligini oshiradi va milliy eksportning muhim qismini tashkil etadi. Biroq, suv va yer resurslaridan samarali foydalanish, yangi texnologiyalarni joriy etish va sohada chuqur islohotlarni amalga oshirish tarmoqning yanada rivojlanishida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi. Shu bilan birga, qishloq xo‘jaligini diversifikatsiya qilish, innovatsion texnologiyalarni keng joriy qilish va davlatning samarali qo‘llab-quvvatlashi bu sektorning iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 23-oktyabrdagi ,,O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga mo‘ljallangan strategiyasini tasdiqlash to‘g‘risida’’ gi PF-5853-son Farmoni.
2.NurmatovN.J,Ro‘ziyev O.A ,,Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti’’
3. Lex.uz
