МУҲАММАД РАҲИМХОН ФЕРУЗ АДАБИЙ МАЖЛИСЛАРИНИНГ НАДИМЛАРИ (ХИВА АДАБИЙ МУҲИТИ НАМОЁНДАЛАРИ)
Abstract
Манбаларда келтирилишича, Чор Россияси босқинидан сўнг тобеъ ҳукмдорга айланган Ферузшоҳ тушкунликка тушиб, “хонанишин” бўлиб қолади. Ана шундай пайтда шоир ва бастакор Комил Хоразмий ва бошқа амалдорлар ҳукмдорга шеърият ва мусиқа кечалари ўтказиб, овунишни – кўнгил ёзишни маслаҳат берадилар: “Муҳаммад Раҳимхон соний Хоразм ўлкасида ўзидан бошқа кучли ва ёт бир қувватни кўргач, бир хили замонлар муттаъсир бўлиб юрди. Ўзини тасалли қилажак ҳеч бир машғулот топмоқдин ожиз эди. Бироқ онинг атрофидаги одамлар, хусусан мусиқашунос Паҳлавонниёз Мирзабоши (Комил Хоразмий) хоннинг бу ҳолини англаб, они мажлислар тузмакка қизиқтирди.[1] Шундан сўнг Муҳаммад Раҳимхон ҳар бир иқтидорли, илмли шоир кишиларга ғамхўрлик қилиб, саройда мушоира базмлари уюштира бошлади.[2] Шундай қилиб, узоқ-яқиндан келган шоирлар ва хонандаю созандалар хон мажлисларини безай бошладилар: “(Феруз) Матмурод девонбегига: - Кечаликка (кечга) зиёфат (адабий мажлис) қиламиз. Бу зиёфатга созанда Ёқуб доирачини, амалдорлардан Раҳматулло ясавулбошини, Муҳаммад Ризо Огаҳийни, Меҳтар бобони, Худоёр қушбегини чақир, ўзинг ҳам иштирок этасан, - деб буйруқ берган. Бу зиёфатнинг бошлиғи Матмурод девонбеги бўлғон....
[1] Мулла Бекжон Раҳмон ўғли, Муҳаммад Юсуф Девонзода. Хоразм мусиқий тарихчаси. Т.: Ёзувчи, 1998.-Б.12.
[2] Эркинов А. Полвонов Н. Аминов Ҳ. Муҳаммад Раҳимхон II-Феруз кутубхонаси феҳристи. Т.: 2009.-Б.8.
References
Qorayev Sh. Xonga taskin bergan adabiy majlis yohud Muhammad Rahimxon Feruz she’riyat kechalarining siri// “Sanduvoch”, Qarshi. 2021 yil 15 iyul. №13(446).-B.6.
11.Qorayev Sh. Xiva xoni Muhammad Rahimxon Feruz adabiyot kechalari (Muhammad Rizo Ogahiy asarlari ma’lumotlari asosida)./ Zamonaviy o‘zbek adabiyoti rivojida Usmon Nosir ijodiy merosining ahamiyati mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman materiallari. NamDU, Namangan.2022 yil.-B.210-216.
12.Qorayev Sh. Muhammad Rahimxon Feruz adabiyot kechalari va Muhammad Rizo Ogahiy / Ogahiy hayoti va ijodi – yoshlar tarbiyasi uchun namuna mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiya to‘plami. II-Qism. Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, Toshkent. 2021 yil.-B.31-37.
13.Qorayev Sh. Xiva xoni Muhammad Rahimxon Feruz adabiyot kechalari tarixi (Muhammad Rizo Ogahiy asarlari ma’lumotlari asosida). “Anvori ilm” jurnali. Tojikiston, Panjakent. 2022 yil. -№ 3-son. –B.225-229.
14. Karayev Sh. The History of Literary Evenings of Khiva Khan Muhammad Rahim Khan Feruz//Procedia of Philosophical and Pedogogical Sciences.2023 yil fevral.-P.64-67.
15.Karayev Sh. The History of Literary Evenings of Khiva Khan Muhammad Rahim Khan Feruz// Suv resurslari va gidrotexnika inshootlaridagi muammolar va ularning yechimlari mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy anjumani to‘plami. Qarshi. QIAI, 2023 yil, 15-16 mart. -B.769-772.
16. Qorayev Sh. Xiva xoni Muhammad Rahimxon Feruz adabiyot kechalari va Ogahiy/ Xorazm, Xiva. Xorazm Ma’mun akademiyasi axborotnomasi. 2023 yil.-№ 6/4 son.-B.156-159.
17.Qorayev Sh. Majlisi humoyun: tarix va tadqiq.// Toshkent, Tafakkur. № 01/2023. – B. 121-123.
18.Qorayev Sh. Xiva xoni Sayyid Muhammad Bahodirxon va uning farzandlari ijodi hamda saroy adabiy majlislarining o‘ziga xos xususiyatlari.//Ta’lim va rivojlanish tahlili, Jild 4, nashr 3. Toshkent, mart – 2024.-B.91-106.
19. Karayev Sh. Khiva Khan Muhammad Rahimkhan Feruz palase literary environment and literary evenings/ «Geodeziya va geoinformatika sohasini rivojlanish istiqbollari: muammolar va yechimlar» mavzusidagi Respublika ilmiy – amaliy anjuman materiallari to‘plami.-Qarshi, QarIA: 2024.-P.678-680.
20. Qorayev Sh. Tushkunlikdagi tasalli.// Toshkent, Sharq yulduzi, 2022 yil.-№11.-B.131-133.
